Ο γολγοθάς των υπουργών

▅Τα σχέδια της κυβέρνησης, οι έλεγχοι των κοινοτικών επιτηρητών και ο φόβος της απότομης δημοσιονομικής προσαρμογής

▅Οι 30 ημέρες που θα κρίνουν την πορεία της οικονομίας

▅ Ολο το παρασκήνιο για τις πιέσεις των Βρυξελλών

ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2010

«ΤΕΣΣΕΡΙΣ Εβδομάδες των Παθών» έχουν ξεκινήσει για την κυβέρνηση και ιδίως για τους οικονομικούς υπουργούς καθώς θα πρέπει να οριστικοποιηθεί ένα Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΠΣΑ) που θα κριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφαρμόσιμο, ρεαλιστικό και επαρκές. Παράλληλα θα πρέπει το Πρόγραμμα να περιβληθεί από ένα σύγχρονο πολιτικό πλαίσιο που να σηματοδοτεί μια αισιόδοξη προοπτική για το μέλλον της χώρας και των πολιτών έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν πολιτικά οι αντιδράσεις και οι αμφισβητήσεις οι οποίες προεξοφλείται ότι θα ασκηθούν από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, αλλά και από το εσωτερικό του ΠαΣοΚ. Ουσιαστικά το 2010 άρχισε με την κυβέρνηση να επιχειρεί να ανακαλύψει τη «Λυδία Λίθο» που θα συνδέσει τις απαιτήσεις των Βρυξελλών με τις αντοχές και τις αναμονές της ελληνικής κοινωνίας. Την περασμένη Δευτέρα, έπειτα από εισήγηση στον πρωθυπουργό κ. Γ. Παπανδρέου στελεχών που συμμετέχουν στον «πρωινό καφέ», δόθηκε εντολή στο υπουργείο Οικονομικών να μην αποσταλεί το προσχέδιο του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΠΣΑ) στις Βρυξέλλες, σε μια προσπάθεια να απαλυνθεί η εντύπωση περί «επιτροπείας» και «συγκυριαρχίας» με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πεδίο χάραξης της οικονομικής πολιτικής. Ωστόσο η «επιτροπεία» και η «αυστηρή επιτήρηση» άρχισαν την επόμενη ημέρα, όταν ανακοινώθηκε ότι το Πρόγραμμα θα ήταν τελικώς τριετές και όχι τετραετές. Επίσημες κυβερνητικές πηγές διαβεβαιώνουν ότι η επιλογή του «τριετούς» προγράμματος έγινε από τον Πρωθυπουργό διότι έκρινε ότι αυτό ήταν το καλύτερο για την οικονομία. Αυτή η εκδοχή όμως «εκθέτει» το οικονομικό επιτελείο που υποστήριζε μέχρι πρότινος ότι θα ζητηθεί «τετραετής παράταση» έτσι ώστε να αποφευχθούν οι κίνδυνοι μιας απότομης δημοσιονομικής προσαρμογής. Αλλες πηγές επιμένουν ότι ο κ. Γ. Παπανδρέου συγκάλεσε την περασμένη Τρίτη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου με τη συμμετοχή του κ. Γ. Παπακωνσταντίνου, της κυρίας Λούκας Κατσέλη και των κκ. Ι. Ραγκούση, Θ. Πάγκαλου, Χ. Παμπούκη, Φ. Σαχινίδη και Κ. Θέου, και «επέλεξε» την τριετία ακριβώς γιατί είχε ενημερωθεί ότι το αίτημα περί τετραετίας είχε παρασκηνιακώς απορριφθεί από το γραφείο του επιτρόπου κ. Χοακίν Αλμούνια.

Την περασμένη Τετάρτη, ανήμερα τα Θεοφάνια, άρχισε ίσως ο δυσκολότερος μήνας για την κυβέρνηση και τον υπουργό Οικονομικών μετά τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου. Εκείνη την ημέρα κατευθύνονταν προς το υπουργείο Οικονομικών κοινοτικοί υπάλληλοι των οποίων τα ονόματα περιφρουρήθηκαν ανεπιτυχώς ως εθνικά μυστικά.

▅ Οι επτά ελεγκτές εν Αθήναις

Σύντομα αποκαλύφθηκε ότι αυτοί που θα βουτούσαν στη θολή δημοσιονομική θάλασσα της πλατείας Συντάγματος για να πιάσουν τον σταυρό της χαμένης ελληνικής αξιοπιστίας ήταν τρία στελέχη της Κομισιόν, οι κκ. Γιούργκεν Κρέγκερ,Ζοάο Νογκουέιρα Μάρτινς, Γιώργος Μοσχοβής και ένα στέλεχος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), ο κ. Κλάους Μαζούχ. Την επόμενη ημέρα προστέθηκαν άλλοι τρεις, οι κκ. Ντίκλαν Κοστέλο και Φίλιπ Κέερεμαν από την Επιτροπή καθώς και η προϊσταμένη της Μονάδας Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση κυρία Μαρία Ασημακοπούλου , ανεβάζοντας το σύνολο των ελεγκτών σε επτά.

Τους ελεγκτές υποδέχθηκαν ο κ. Γ. Παπακωνσταντίνου και ο επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (ΣΟΕ) του υπουργείου Οικονομικών κ. Γ.Ζανιάς κρατώντας στα χέρια τους μια συνοπτική έκθεση των μέτρων που «συζητιούνται» εδώ και δύο μήνες στο πλαίσιο ενός διαβουλευτικού «πινγκ πονγκ» μεταξύ του Μεγάρου Μαξίμου και των υπουργείων Οικονομικών, Οικονομίας, Υγείας, Απασχόλησης και Αμυνας.

Οι κοινοτικοί έμειναν κλεισμένοι στο υπουργείο σχεδόν επί δέκα ώρες εξάπτοντας υπερβολικά τη φαντασία του ελληνικού λαού. Σύμφωνα με τις επίσημες κυβερνητικές διαρροές, οι ελεγκτές έμειναν τόσο πολύ γιατί αρχικώς απομονώθηκαν σε μια αίθουσα για να απολαύσουν ανενόχλητοι την ανάγνωση του προσχεδίου.

Η πραγματικότητα είναι ότι οι θεοί των Ελλήνων δεν ήταν τόσο σκληροί μαζί τους ώστε να τους καταδικάσουν σε μια μοναχική ανάγνωση ενός ελληνικού προσχεδίου σταθεροποίησης και ανάπτυξης. Αντίθετα «καταδίκασαν» τους κκ. Παπακωνσταντίνου και Ζανιά σε μια μαραθώνια «συνέντευξη», στην οποία καλούνταν να εξηγήσουν κάθε προτεινόμενο μέτρο με ακρίβεια ευρώ.

▅ Τι ρώτησαν οι «ανακριτές»

Την επόμενη ημέρα οι κοινοτικοί επισκέφθηκαν τα υπουργεία Οικονομίας, Υγείας, Απασχόλησης και Αμυνας όπου, σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, δεν προχώρησαν σε συστάσεις, αφού οι «συστάσεις» δεν ήταν δική τους δουλειά. Η δική τους δουλειά ήταν να «ξεσκονίσουν» το προσχέδιο επιστρατεύοντας τη σωκρατική διαλεκτική μέθοδο που είναι βασισμένη στις αλλεπάλληλες ερωτήσεις: Πόσα εκατομμύρια ευρώ θα εισρεύσουν στα κρατικά ταμεία από τα... «φρουτάκια» και πόσα από την περικοπή των επιδομάτων των δημοσίων υπαλλήλων; Γιατί δεν έχετε εγκαθιδρύσει σύστημα μηχανοργάνωσης για τον έλεγχο των συνολικών δαπανών στο Σύστημα Υγείας; Πώς θα επιτύχετε μείωση 13% των επιχορηγήσεων του κράτους προς τα ασφαλιστικά ταμεία το 2010, όπως προβλέπεται στον προϋπολογισμό, εφόσον δεν έχετε ήδη δρομολογήσει κάποια γενναία ασφαλιστική μεταρρύθμιση;

Ολοι οι κυβερνητικοί που υπέστησαν την «ανάκριση» πείστηκαν ότι η Κομισιόν απαιτεί μεγαλύτερη επεξεργασία και αποσαφήνιση της «δημοσιονομικής βαρύτητας» των προτεινομένων μέτρων. Πρακτικά όμως δεν υπάρχει πολύς χρόνος για «επεξεργασίες» αφού ο πολιτικά δύσκολος μήνας πρόκειται να εξελιχθεί ως εξής: Τα «αποκαλυπτήρια» του προγράμματος προβλέπεται να γίνουν στην Αθήνα, σε συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου την προσεχή εβδομάδα.

Στις αρχές της επόμενης εβδομάδας (18 και 19 Ιανουαρίου) το πόνημα θα παρουσιαστεί προφορικά από τον κ. Παπακωνσταντίνου στις συνεδριάσεις του Εurogroup και του Εco/Fin. Αμέσως μετά θα συζητηθεί στην Οικονομική Επιτροπή της Βουλής. Στα τέλη του μήνα θα αποσταλεί επισήμως στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να εξεταστεί στις 27 Ιανουαρίου από την ολομέλεια των επιτρόπων. Στις 2 και 3 Φερβρουαρίου, έχουν προγραμματισθεί κρίσιμες συνεδριάσεις της Οικονομικής και Νομισματικής Επιτροπής (πρόκειται για τους ευρωτεχνοκράτες που προετοιμάζουν το Εco/Fin). Τότε θα οριστικοποιηθεί το πρόγραμμα στην τελική του μορφή για να πάρει το δρόμο της έγκρισης στις 15 και 16 Φεβρουαρίου στη συνεδρίαση του Εco/Fin και του Εurogroup. Πρόκειται συνολικά για τέσσερις «Εβδομάδες των Παθών» της κυβέρνησης.

▅ Κάτω από τη βάση στην επικοινωνία

Σύμφωνα με κυβερνητικά στελέχη η επικοινωνιακή διαχείριση της επίσκεψης των κοινοτικών υπαλλήλων έγινε με τον χειρότερο δυνατό τρόπο. «Είναι ανήκουστο χαμηλόβαθμοι υπάλληλοι της Κοινότητας να συνομιλούν και να διαπραγματεύονται με υπουργούς ενός κράτους-μέλους» εκτιμά στέλεχος που γνωρίζει τις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και συμπληρώνει: «Θα έπρεπε να συνομιλούν μόνο με γενικούς γραμματείς και διευθυντές».

Το θέμα απασχόλησε στελέχη του «πρωινού καφέ», όπου υποστηρίχθηκε ότι θα πρέπει να βρεθεί ένας καλύτερος τρόπος διαχείρισης των κοινοτικών επισκέψεων, οι οποίες θα πυκνώσουν μέσα στο 2010 εξαιτίας της «αυστηρής επιτήρησης».

▅ Διαφορά φιλοσοφίας

Σύμφωνα με πρόσωπα που γνωρίζουν καλά όσα διαδραματίζονται τις τελευταίες εβδομάδες μεταξύ Αθηνών και Βρυξελλών, η κυρίαρχη «διαφορά φιλοσοφίας» μεταξύ της ελληνικής και της ευρωπαϊκής προσέγγισης για την αποκατάσταση της δημοσιονομικής σταθερότητας της ελληνικής οικονομίας είναι μία και είναι η εξής: Η Αθήνα δεσμεύεται έναντι της Ευρωπαϊκής Ενωσης κυρίως για την αύξηση των εσόδων. Οι Βρυξέλλες αντιπροτείνουν ότι η δημοσιονομική προσαρμογή της Ελλάδας δεν θα επιτευχθεί αν το βάρος δεν πέσει στη μείωση των δαπανών.

Η Αθήνα θεωρεί ότι η κατάργηση της αυτοτελούς φορολόγησης λογής επαγγελματικών κατηγοριών, η αύξηση του ανωτάτου φορολογικού συντελεστή, η κατάργηση των φοροαπαλλαγών, η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής (μέσω επιλογών όπως το αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας «καθολικό πόθεν έσχες»), η μείωση των επιδομάτων στους υψηλόμισθους του δημόσιου τομέα, η αύξηση του φόρου σε ποτά και τσιγάρα και (αν χρειαστεί...) η αύξηση του ΦΠΑ και η αύξηση του φόρου στα καύσιμα είναι μέτρα αρκετά για να κλείσουν τη «μαύρη τρύπα».

Οι Βρυξέλλες αμφισβητούν ότι θα επιτευχθεί ουσιαστική καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Κάποιοι μάλιστα «μύστες» της ελληνικής ιδιαιτερότητας λένε ότι ακόμη και μια απίθανη καταπολέμηση της φοροδιαφυγής θα μπορούσε να αυξήσει τα οικονομικά προβλήματα και να οξύνει το δημοσιονομικό αδιέξοδο αφού θα περιόριζε την «κηροζίνη της κατανάλωσης» που είναι η παραοικονομία.

Για όλους αυτούς τους λόγους οι Κοινοτι κοί επιχειρηματολογούν ότι το μυστικό μιας διατηρήσιμης δημοσιονομικής προσαρμογής είναι ο έλεγχος του μεγαλυτέρου τμήματος των δαπανών του προϋπολογισμού (περίπου 50% επί του συνόλου!) που είναι το κονδύλι για μισθούς και συντάξεις του Δημοσίου.

Η Αθήνα απαντά ότι η «ιρλανδική λεωφόρος» της περικοπής εισοδημάτων δεν είναι παρά μια άλλη διαδρομή προς μια ακόμη βαθύτερη ύφεση. Τελικώς η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών πιστεύει ότι θα επιτευχθεί συμβιβασμός κάπου στη μέση και ότι οι Βρυξέλλες θα «συνυπογράψουν» ένα Πρόγραμμα Σταθεροποίησης χωρίς πολλές επαχθείς προβλέψεις.

▅ Γιατί δεν θα πτωχεύσουμε (εφέτος)

Η αποδοχή από την Ευρωπαϊκή Ενωση του Προγράμματος Σταθερότητας προεξοφλείται ότι θα λειτουργήσει ως εγγύηση προς τους δανειστές για να μη λείψουν στη χώρα τα 55 δισ. ευρώ δανεικά που πρόκειται να διεκδικήσει μέσα στο 2010. Τόσο ο κ. Γ. Παπακωνσταντίνου όσο και ο υφυπουργός Οικονομικών και αρμόδιος για το Γενικό Λογιστήριο κ. Φ. Σαχινίδης δείχνουν σιγουριά για την απρόσκοπτη υλοποίηση του προγράμματος δανεισμού και μάλιστα έχουν διαβεβαιώσει γι΄ αυτό τον Πρωθυπουργό.

Εκτιμούν ότι οι δανειστές (δηλαδή οι μεγάλες ξένες τράπεζες) δυσανασχετούν που θα δανείσουν τις ΗΠΑ, τη Μ. Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία ιλιγγιώδη κεφάλαια με επιτόκια 2%-3% χαμηλότερα απ΄ ό,τι το ελληνικό Δημόσιο. Ακριβώς γι΄ αυτόν τον λόγο (σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο) οι εν λόγω τράπεζες θεωρούν την αγορά ελληνικού χρέους με τη μορφή ομολόγων «καλή ευκαιρία» που δεν πρόκειται να χάσουν. Μάλιστα για να διασφαλίσει πλήρως η Ελλάδα ότι θα βρει τα δανεικά που χρειάζεται, ο κ. Παπακωνσταντίνου πρoγραμματίζει μέσα στον Φεβρουάριο παγκόσμια περιοδεία (road show) με σταθμούς από τη Νέα Υόρκη ως το Χονγκ Κονγκ.

▅ Προβληματισμός για την Ελλάδα

Στους κύκλους της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της ΕΚΤ εξακολουθεί να επικρατεί σοβαρός προβληματισμός για την Ελλάδα. Το μέλος του ΔΣ της ΕΚΤ και «δημοσιονομικός ιέραξ» κ. Γιούργκεν Σταρκ δήλωσε προ ημερών σε ιταλική εφημερίδα ότι ουδείς θα σπεύσει να σώσει την Ελλάδα σε περίπτωση πτώχευσης, ερχόμενος σε αντίθεση με τις έμμεσες διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου που δόθηκαν προ μηνός από την κυρία Ανγκελα Μέρκελ.

Ο κ. Παπακωνσταντίνου απάντησε ότι η Ελλάδα δεν περιμένει διάσωση από κανέναν. Πολλοί εκτιμούν ότι οι Ευρωπαίοι επιλέγουν τακτική «δημιουργικής αοριστίας». Θέλουν να δείξουν ότι κάθε κράτος της ευρωζώνης θα τα βγάλει πέρα μόνο του, χωρίς όμως να αποκλείουν κατηγορηματικά το ενδεχόμενο «επείγουσας διάσωσης». Στην πραγματικότητα όλοι ξέρουν ότι αν πτωχεύσουν οικονομίες χτισμένες με δανεικά (όπως η ελληνική), τότε η ύφεση μεταφέρεται στις οικονομίες που τις δανείζουν (όπως η γερμανική). Εκείνο λοιπόν που εξοργίζει Γερμανούς, αλλά ακόμη και φιλέλληνες Κοινοτικούς όπως ο πρόεδρος του Εurogroup κ. Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, είναι η βάσιμη υποψία πως η ελληνική κυβέρνηση ποντάρει στο γεγονός ότι δεν συμφέρει την ευρωζώνη να αφήσει την Ελλάδα να πτωχεύσει και γι΄ αυτό δείχνει ολιγωρία στη λήψη αυστηρών περιοριστικών μέτρων, μεταφέροντας έτσι τις δικές της δημοσιονομικές αμαρτίες στις πλάτες των γερμανών εργαζομένων...

Τα δύο ΠαΣοΚ

• Ανησυχία για το σοκ της σταθεροποίησης

Στο Μέγαρο Μαξίμου φοβούνται λιγότερο τον θυμό των ευρωπαίων εταίρων και περισσότερο τις επερχόμενες πολιτικές συγκρούσεις. Η οριστικοποίηση του Προγράμματος Σταθερότητας την προσεχή εβδομάδα αναμένεται να αναδείξει εκ νέου τα «δύο ΠαΣοΚ», το ΠαΣοΚ των εκσυγχρονιστών και το «βαθύ ΠαΣοΚ» του παραδοσιακού παπανδρεϊσμού. Πληροφορίες φέρουν τον κ. Παπακωνσταντίνου να εισηγείται στον Πρωθυπουργό από την πρώτη ημέρα που ανέλαβε το υπουργείο Οικονομικών μέτρα σκληρότερα από αυτά που τελικώς ανακοινώνονται. Από την άλλη πλευρά, η υπουργός Οικονομίας κυρία Λούκα Κατσέλη υποστηρίζει σταθερά ότι εκτός από τον εξορθολογισμό εσόδων και δαπανών το κλειδί για την έξοδο από την κρίση βρίσκεται στην τόνωση των δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων και στην εγκαθίδρυση θεσμών για τη ρευστότητα και την εποπτεία της αγοράς.

Παρά το γεγονός ότι η χώρα είναι τόσο πολύ χρεωμένη ώστε δεν μπορεί να δανειστεί τα επιπλέον κεφάλαια που απαιτεί μια «νεοκεϊνσιανή πολιτική» ενίσχυσης της ζήτησης μέσω γιγαντιαίων δημοσίων επενδύσεων, τόσο η κυρία Κατσέλη όσο και ο κ. Χρ. Παπουτσής (ο οποίος διαμηνύει με νόημα σε ιδιωτικές συζητήσεις του ότι οι βουλευτές δεν γνωρίζουν ακόμη ποια μέτρα έχουν αποφασιστεί και ποια όχι...) είναι βέβαιο ότι θα διαφοροποιηθούν αν το Πρόγραμμα Σταθερότητας περιλαμβάνει αυστηρά περιοριστικά μέτρα.

Παράλληλα το ΚΚΕ ετοιμάζεται να εκμεταλλευθεί το Πρόγραμμα για να κηρύξει «ανένδοτο» στο ΠαΣοΚ, η ΝΔ, ο ΛΑΟΣ και ο ΣΥΡΙΖΑ προεξοφλείται ότι θα καταγγείλουν όποια μέτρα κι αν ανακοινωθούν, ενώ οι ηγεσίες των συνδικάτων, στις οποίες έχει δοθεί το «καρότο» ενός αόριστου «κοινωνικού διαλόγου», δεν φαίνονται έτοιμες να εγκαταλείψουν «κεκτημένα».

Μέλη της κυβέρνησης και στελέχη όπως, μεταξύ άλλων, η κυρία Αννα Διαμαντοπούλου και οι κκ. Ευ. Βενιζέλος, Π. Ευθυμίου, Αν. Λοβέρδος, Θ. Πάγκαλος, Χρ. Παπουτσής, Ι. Ραγκούσης και Μιχ. Χρυσοχοΐδης αποφεύγουν επιμελώς να τοποθετηθούν δημοσίως για την οικονομία, αλλά στις ιδιωτικές συνομιλίες τους επισημαίνουν την ανάγκη διαμόρφωσης ενός περισσότερο συνεκτικού πολιτικού πλαισίου για την έξοδο από την κρίση, που να σηματοδοτεί πειστικά και ξεκάθαρα ότι οι θυσίες που θα ζητηθούν από τον λαό θα οδηγήσουν σε συγκεκριμένα οφέλη. Πιστεύουν ότι ένα τέτοιο «πολιτικό πλαίσιο» είναι η μοναδική ασπίδα τόσο για την υλοποίηση του προγράμματος όσο και για τη διασφάλιση της πολιτικής ηγεμονίας του ΠαΣοΚ μέσα στο δύσκολο 2010.