Η ερμηνεία των ειδήσεων

Ρώτησαν τον Νίκο Κοτζιά που τυχαίνει να είναι φίλος και συνεργάτης, όπως λέγεται, του Γιώργου Παπανδρέου: «Πολλοί λένε ότι ο Παπανδρέου δεν κάνει για πρόεδρος. Εσείς τι λέτε;» Ο Κοτζιάς που έχει καθαρή και σαφώς θεωρητική και τεκμηριωμένη σκέψη απάντησε: «Εάν ψάχνετε ένα βλαχοδήμαρχο πρόεδρο τύπου 19ου αιώνα, πράγματι δεν κάνει ο Παπανδρέου. Αν ψάχνετε έναν πρόεδρο τύπου 21ου αιώνα που να αντιλαμβάνεται δηλαδή τα παγκόσμια προβλήματα και να είναι σε θέση να διαπραγματεύεται τις υποθέσεις της Ε.Ε. στην οποία λαμβάνεται το 80% των αποφάσεων για τη χώρα μας, ασφαλώς και κάνει».

Αυτό ήταν! Η παραδημοσιογραφία άρχισε να αναπτύσσει τη δική της ερμηνεία, ότι δηλαδή ο Κοτζιάς αποκάλεσε τον Βενιζέλο "βλαχοδήμαρχο"! Εδώ έχουμε σαφέστατα την ανακατασκευή μιας είδησης. Ο δημοσιογράφος στην πραγματικότητα εξαρθρώνει το λόγο του συνομιλητή του και "πλασάρει" εκείνο που και ο ίδιος αλλά και ο ακροατής-τηλεθεατής θέλει να ακούσει. Είναι πλέον συνήθεια, ιδιαίτερα στην τηλεοπτική "δημοσιογραφία", οι δημοσιογράφοι να μεταδίδουν την ερμηνεία μιας είδησης. Δηλαδή, πώς οι ίδιοι είδαν ή άκουσαν ή κατάλαβαν ένα γεγονός, αφού το προσαρμόσουν στις προσωπικές τους αρχές (δεν λέω "ιδεολογικές", διότι μάλλον απουσιάζουν).

Είναι βέβαιο ότι η τηλεοπτική ζωηρότητα επιβάλλει ΟΛΑ να εκφωνούνται στον υπερθετικό βαθμό. Η υπερβολή έχει γίνει πλέον συνώνυμη της τηλεοπτικής δημοσιογραφίας, η οποία στο παραλήρημά της, καταγράφει τα συμβάντα, εστιάζοντας το φακό στα στοιχεία εκείνα που προσθέτουν πόντους ή βαθμούς για τη διαφημιστική κατανομή της "πίτας".

Δηλαδή, τις περισσότερες φορές, αυτό που ακούμε από την πλευρά των δημοσιογράφων της τηλεοπτικής επικράτειας, δεν αποτελεί έκφραση δημοσιογραφικής ελευθερίας. Κι αυτό έχει διαπιστωθεί πλειστάκις κι έχει γίνει συνείδηση και στο κοινό. Ωστόσο, προβάλλει η ανάγκη να ακουστούν εναλλακτικές φωνές, οι οποίες θα μεταδίδουν την είδηση κι αυτό είναι το πρώτιστο δημοσιογραφικό καθήκον. Από εκεί και πέρα είναι και επιβεβλημένο να αναζητούνται τα στοιχεία εκείνα που θα επιτρέψουν τη νηφάλια ανάλυση των γεγονότων, ώστε οι πολίτες να είναι σε θέση να κρίνουν.

Είναι λυπηρό να είμαστε θεατές και ακροατές μιας τηλεοπτικής δημοσιογραφίας που εξοντώνει τους πολίτες, αφού τους οδηγεί εσκεμμένα σε λαθεμένα συμπεράσματα. Είναι ολοφάνερο ότι η ασυδοσία του συστήματος που μας πνίγει με ένα συνονθύλευμα νόμων που δεν γνωρίζουμε και διατάξεων που αγνοούμε διότι κανείς δεν τις καταλαβαίνει, ευνοεί τη δημοσιογραφική ασυδοσία, την καταπάτηση κάθε κανόνα δεοντολογίας. Ιδιαίτερα τούτη την περίοδο που είναι πολιτικά φορτισμένη, η δημοσιογραφική ερμηνεία των γεγονότων έχει επενεργήσει τα μέγιστα στη διαστρέβλωση του πολιτικού λόγου. Και οι πολιτικοί έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης. Ωστόσο, το αποτέλεσμα είναι η κοινή γνώμη να αδρανοποιείται και το αίτημα για σωστή και αληθινή πληροφόρηση να μένει γράμμα κενό περιεχομένου. Όλες οι ειδήσεις ή σχεδόν στο σύνολό τους διυλίζονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αγγίζουν μονάχα το θυμικό της κοινής γνώμης.

Να θυμηθούμε τον Πιέρ Μπουρντιέ, ο οποίος γράφει ότι υπάρχει τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην εικόνα που έχουν και δίνουν για τα μέσα ενημέρωσης οι υπεύθυνοι των μέσων ενημέρωσης, και στην πραγματική διάσταση της δράσης και της επιρροής των μέσων. Τα μέσα ενημέρωσης είναι, στο σύνολό τους, ένας παράγοντας απολιτικοποίησης που εύλογα επενεργεί κατά προτεραιότητα επάνω στα πλέον απολιτικά στρώματα του κοινού, στις γυναίκες περισσότερο σε σχέση με τους άντρες, στους λιγότερο πεπαιδευμένους περισσότερο σε σχέση με τους περισσότερο πεπαιδευμένους, στους φτωχούς περισσότερο σε σχέση με τους πλούσιους. Η τηλεόραση (σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ' ό,τι οι εφημερίδες) προτείνει μια ολοένα περισσότερο απολιτική, αποστειρωμένη και αποχρωματισμένη θεώρηση των πραγμάτων...

Μπορούμε, λοιπόν, να αλλάξουμε τα πράγματα; Δίχως αμφιβολία, μπορούμε. Λέγοντας την αλήθεια και επιμένοντας σ' αυτήν. Γιατί δίχως αμφιβολία η αλήθεια είναι εκείνη που μπορεί να ξεδιαλύνει την ομίχλη που σκεπάζει το τοπίο του μέλλοντος...

Νίκος Λαγκαδινός